Ալբերտ Այնշտայն

ԱԼԲԵՐՏ ԱՅՆՇՏԱՅՆ, ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՅԼ ՏԱՐԲԵՐԱԿՈՎ՝ ԱԼԲԵՐՏ ԷՅՆՇՏԵՅՆ (ԳԵՐՄ.՝ ALBERT EINSTEIN, [ˈALBⱯT ˈAꞮ̯NƩTAꞮ̯N]) (ՄԱՐՏԻ 14, 1879 – ԱՊՐԻԼԻ 18, 1955) ԾՆՈՒՆԴՈՎ ԳԵՐՄԱՆԱՑԻ ՏԵՍԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿՈՍ, ՈՎ ԶԱՐԳԱՑՐԵՑՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԵՐԿՈՒ ՀԻՄՆԱՍՅՈՒՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ։ ԱՅՍ ՆՎԱՃՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ԱՅՆՇՏԱՅՆԻՆ ՀԱՃԱԽ ՀԱՄԱՐՈՒՄ ԵՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ՀԱՅՐ։ ՆՐԱ ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ԶԱՆԳՎԱԾ-ԷՆԵՐԳԻԱ ՀԱՄԱՐԺԵՔՈՒԹՅԱՆ ԲԱՆԱՁԵՒՆ E = MC2 ԵՐԿՈՒ ԱՆԳԱՄ ՀԱՄԱՐՎԵԼ Է «ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՄԵՆԱՀԱՅՏՆԻ ՀԱՎԱՍԱՐՈՒՄԸ»։ 1921ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՏԵՍԱԿԱՆ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ ԻՐ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ՆԱ ԱՐԺԱՆԱՑԵԼ Է ՆՈԲԵԼՅԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ, ՄԱՍՆԱՎՈՐԱՊԵՍ «ՖՈՏՈԷՖԵԿՏԻ ՕՐԵՆՔԻ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ»։ ՎԵՐՋԻՆՍ ՎՃՌԱԿԱՆ ԴԵՐ ԽԱՂԱՑ ՖԻԶԻԿԱՅՈՒՄ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ՀԻՄՆԱԴՐՄԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ

ԻՐ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՇԵՄԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ԿԱՐԾՈՒՄ ԷՐ, ՈՐ ՆՅՈՒՏՈՆՅԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՆ ԱՅԼԵՒՍ ԲԱՎԱՐԱՐ ՉԷ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆԱՑՆԵԼՈՒ ԴԱՍԱԿԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԸ ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԴԱՇՏԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՀԵՏ։ ԱՅՍ ԳԱՂԱՓԱՐԸ ԵՒ ՈՒՂՂՈՐԴԵՑ ՆՐԱՆ ԶԱՐԳԱՑՆԵԼՈՒ ԻՐ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՀԱՍԿԱՑԱՎ, ՈՐ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔԸ ԿԱՐԵԼԻ Է ՏԱՐԱԾԵԼ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻՈՆ ԴԱՇՏԵՐԻ ՎՐԱ, ՈՐԻՆ ԵՒ ՀԵՏԵՒԵՑ 1916 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ԳՐԱՎԻՏԱՑԻՈՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ, ՈՐԻ ՄԱՍԻՆ ՆԱ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵՑ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՀՈԴՎԱԾԸ։ ՆԱ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ ԷՐ ԶԲԱՂՎԵԼ ՎԻՃԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻ ԵՒ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՊՐՈԲԼԵՄՆԵՐՈՎ, ՈՐՈՆՔ ՀԱՆԳԵՑՐԻՆ ՄԱՍՆԻԿՆԵՐԻ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ՄՈԼԵԿՈՒԼՆԵՐԻ ՇԱՐԺՄԱՆ ՆՐԱ ԲԱՑԱՏՐՈՒ

1917 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐԵՑ ՆԱԵՒ ԼՈՒՅՍԻ ՋԵՐՄԱՅԻՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ԼՈՒՅՍԻ ՖՈՏՈՆԱՅԻՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՔ ՀԱՆԴԻՍԱՑԱՆ։ ՆԱ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿԻՐԱՌԵՑ ՈՐՊԵՍԶԻ ՄՈԴԵԼԱՎՈՐԻՏԻԵԶԵՐՔԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ ՈՐՊԵՍ ԱՄԲՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ

1933 ԹՎԱԿԱՆԻՆ, ԵՐԲ ԱԴՈԼՖ ՀԻՏԼԵՐԸ ԵԿԱՎ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ, ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ԳՏՆՎՈՒՄ ԷՐ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈՒՄ, ՈՐՏԵՂԻՑ ՆԱ ԱՅԼԵՒՍ ՉՎԵՐԱԴԱՐՁԱՎ ԳԵՐՄԱՆԻԱ, ՉՆԱՅԱԾ ՆԱ ԲԵՌԼԻՆԻ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ՊՐՈՖԵՍՈՐ ԷՐ

ԲՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՎ ԱՄՆ-ՈՒՄ, ՆԱ 1940 ԹՎԱԿԱՆԻՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻՈՒԹՅՈՒՆ Է ՍՏԱՆՈՒՄ։ ԵՐԿՐՈՐԴ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՆԱԽՕՐԵԻՆ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՆԱԽԱԶԳՈՒՇԱՑՆՈՒՄ Է ՆԱԽԱԳԱՀ ՖՐԱՆԿԼԻՆ ՌՈՒԶՎԵԼՏԻՆ, ՈՐ ԳԵՐՄԱՆԻԱՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐ Է ԶԲԱՂՎՈՒՄ Է ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԶԵՆՔԻ ՄՇԱԿՄԱՄԲ ԵՒ ԽՈՐՀՈՒՐԴ Է ՏԱԼԻՍ ՍԿՍԵԼ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ՈՐՆ Ի ՎԵՐՋՈ ՀԱՆԳԵՑՆՈՒՄ Է ՄԱՆՀԵԹԵՆ ՆԱԽԱԳԾԻ ՍՏԵՂԾՄԱՆԸ

ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՀԻՄՆԱԿԱՆՈՒՄ ԴԱՇՆԱԿԻՑ ՈՒԺԵՐԻ ԿՈՂՄՆԱԿԻՑ ԷՐ, ԲԱՅՑ ԱՐՄԱՏԱՊԵՍ ԴԵՄ ԷՐ ՄԻՋՈՒԿԻ ՏՐՈՀՄԱՆ ՆՈՐ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՐՊԵՍ ԶԵՆՔ ԿԻՐԱՌԵԼՈՒ ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐԻՆ։

ՀԵՏԱԳԱՅՈՒՄ ԲՐԻՏԱՆԱՑԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱ ԲԵՐՏՐԱՆ ՌԱՍԵԼԻ ՀԵՏ ՍՏՈՐԱԳՐՈՒՄ Է ՌԱՍԵԼ- ԱՅՆՇՏԱՅՆԻ ՄԱՆԻՖԵՍՏԸ, ՈՐԸ ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒՄ ԷՐ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԶԵՆՔԻ ԿԱՐԵՒՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՄԻՆՉԵՒ ԿՅԱՆՔԻ ՎԵՐՋԸ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒՄ ԷՐ ՊՐԻՆԿԵՏՈՆԻ՝ ՆՅՈՒ ՋԵՐՍԻԻ ԱՌԱՋԱՏԱՐ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԻ ՀԵ

ԳԻՏՆԱԿԱՆԸ ՀՐԱՏԱՐԱԿԵԼ Է ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 300 ԳԻՏԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐ ԵՒ 150-ԻՑ ԱՎԵԼԻ ՈՉ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ։ ՆՐԱ ՄՏԱՎՈՐ ՁԵՌՔԲԵՐՈՒՄՆԵՐԸ ԵՒ ԻՆՔՆԱՏԻՊՈՒԹՅՈՒՆԸ «ԱՅՆՇՏԱՅՆ» ԵՒ ՀԱՆՃԱՐ ԲԱՌԵՐԸ ԴԱՐՁՐԵԼ ԵՆ ՀՈՄԱՆԻՇՆ

ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՆՐԱ ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ՆՎԱՃՈՒՄԸ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆ Է, ՈՐՆ ԱՐՄԱՏԱՊԵՍ ՓՈԽԵՑ ՄԱՐԴՈՒ ՊԱՏԿԵՐԱՑՈՒՄՆԵՐԸ ՏԱՐԱԾՈՒԹՅԱՆ, ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԵՒ ՄԱՏԵՐԻԱՅԻ ՄԱՍԻՆ։ ԳԻՏԱԿԱՆ ՊԱՏՄԱԲԱՆՆԵՐԸ ՆՐԱ ՀԱՐԱԲԵՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԴԱՍՈՒՄ ԵՆ ԱՄԵՆԱՄԵԾ ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇԱՐՔՈՒՄ՝ ԻՍԱՀԱԿ ՆՅՈՒՏՈՆԻ ՄԵԽԱՆԻԿԱՅԻՑ ԵՒ ՋԵՅՄՍ ՄԱՔՍՎԵԼԻ ԷԼԵԿՏՐԱԴԻՆԱՄԻԿԱՅԻՑ ՀԵՏՈ։ ԱՅՍ ԵՐԵՔ ՄԵԾ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԴԱՐՁԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՖԻԶԻԿԱՅԻ (1895-1904) ՀԻՄՆԱՔԱՐԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ԱՊԱՀՈՎԵՑԻՆ ՖԻԶԻԿԱՅԻ ԱՌԱՋԱՏԱՐ ԴԵՐԸ ԲՆԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ։ ՎԻԹԽԱՐԻ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԻ ՆԱԵՒ ԼՈՒՅՍԻ ՃԱՌԱԳԱՅԹՄԱՆ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ։ ՆԱ ՏԵՍԱԿԱՆՈՐԵՆ ԱՌԱՋԱԴՐԵԼ Է ԼՈՒՅՍԻ ՄԱՍՆԻԿԻ՝ ՖՈՏՈՆԻ ԳԱՂԱՓԱՐԸ, ՈՐԸ ՓՈՐՁՈՎ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՎԵՑ 1922 ԹՎԱԿԱՆԻՆ Ա. ՔՈՄՓԹՈՆԻ ԿՈՂՄԻՑ։ ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՄԲ ԶԲԱՂՎԵԼ ԵՆ ՇԱՏ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐ (Հ. ՀԵՐՑ, Ա. ՍՏՈԼԵՏՈՎ, Ֆ. ԼԵՆԱՐԴ ԵՒ ՈՒՐԻՇՆԵՐ), ՍԱԿԱՅՆ ԱՅԴ ՈՒՇԱԳՐԱՎ ԵՐԵՒՈՒՅԹԻ ՔՎԱՆՏԱՅԻՆ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՄՇԱԿՈՒՄԸ ՏՎԵԼ Է ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ։ ՆԱ ԱՐՏԱԾԵԼ Է ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՀԱՎԱՍԱՐՈՒՄԸ, ՈՐՆ ԱՅԼ ԲԱՆ ՉԷ, ՔԱՆ ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԵՒ ՓՈԽԱԿԵՐՊՄԱՆ ՕՐԵՆՔԸ ԼՈՒՍԱԷՖԵԿՏԻ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՈՒՄ։ ԾԱՆՈԹԱՆԱԼՈՎ ԱՅՆՇՏԱՅՆԻ ՀԵՏ՝ ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ՍՐԱԽՈՍ ԲԵՌՆԱՐԴ ՇՈՈՒՆ ԴԻՄԵԼ Է ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻՆ. «ԴՈՒՔ ՈՒԹ ՀՈԳԻ ԵՔ, ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՈՒԹ ՀՈԳԻ»։ ԱՅՆՇՏԱՅՆԸ ՉԻ ՀԱՍԿԱՑԵԼ ՆՐԱՆ, ՇՓՈԹՎԵԼ Է։ ՇՈՈՒՆ ՇԱՐՈՒՆԱԿԵԼ Է. «ՊՅՈՒԹԱԳՈՐԱՍ, ՊՏՂՈՄԵՈՍ, ԱՐԻՍՏՈՏԵԼ, ԿՈՊԵՌՆԻԿՈՍ, ԳԱԼԻԼԵՅ, ԿԵՊԼԵՐ, ՆՅՈՒՏՈՆ, ԱՅՆՇտեն։

Խնդիր 1․ Իմ հորից ես լսեցի, թե պարսիկների դեմ հայոց պատերազմի ժամանակ Զորաց Կամսարյանը մեծ քաջագործություններ էր գործում․ իբր թե մեկ ամսվա ընթացքում երեք անգամ հարձակվելով պարսկական զորքի վրա՝ առաջին անգամ կոտորեց զորքի կեսը, հետապնդելով՝ երկրորդ անգամ կոտորեց քառորդ մասը, երրորդ անգամ՝ տասնմեկերորդը, մնացածները փախուստի մատնված ՝ Նախիջևան մտան, թվով 280: Այդ մնացածներով մենք պետք է իմանանք, թե ջարդից առաջ որքա՞ն էին։

1/2+1/4+1/11=37/44
44/44-37/44=7/44
7/44:280=1760

Խնդիր2. Իմ մերձավոր մարդկանցից մեկը Մեկնելով Բահլ՝ շահաբեր գնով մարգարիտ ձեռք բերեց։ Տուն վերադառնալիս, հասնելով Գանձակ, նա իր գնած մարգարիտի կեսը վաճառեց հատը 50 դրամով։ Գալով Նախիջևան՝ վաճառեց նրա քառորդ մասը, հատը 70 դրամով, ապա հասնելով Դվին՝ վաճառեց նաև այդ մարգարիտի 1/12 մասը՝ հատը 50 դրամով։ Երբ նա եկավ մեզ մոտ՝ Շիրակ, նրա մոտ մնացել էր ընդամենը 24 հատ մարգարիտ։ Արդ, այդ մնացածով իմացի՛ր, թե ընդամենը քանի մարգարիտ էր գնել նա և քանի՞ դրամ էր ստացել վաճառած մարգարիտներից։

1/2+1/4+1/12=10/12
12/12-10/12=2/12
12/12:2/12=6
24×6=144
144:2=72
72×50=3600
144:4=36
36×70=2520
144:12=12
12×50=600
600+2520+3600=6720
                                         Պատ՝․144 մարգարիտ, 6720 դրամ։

Խնդիր3. Ես իմ ուսուցչից լսեցի, թե գողերը, մտնելով Մարկիանոսի գանձարանը, գանձի կեսը և 1/4-ը գողացան։ Գանձապահները ներս մտնելով՝ գտան 421 կենդինար( 1 կենդինարը հավասար է 7200 դահեկանի) և 3600 դահեկան։ Արդ իմացի՛ր, թե ամբողջ գանձը որքա՞ն էր։

1/2+1/4=3/4
4/4:1/4=4
421×7200=3031200
3031200+3600=3034800
3034800×4=12139200
12139200:7200=1686

Խնդիր4. Սուրբ Սոֆիայի միաբանների աշխատավարձը բաժանվում էր այսպես․ 1/5 մասը ստանում էին սարկավագները, 1/10-ը՝ քահանաները, 240 լիտր՝ եպիսկոպոսները և 2000 լիտր՝ մնացած միաբանները։ Գտի՛ր, թե ամբողջ աշխատավարձը քանի՞ լիտր էր։

1/10+1/5=3/10
2000+240=2240
10/10-10/3=10/7
2240:7=320
320×10=3200
                        Պատ՝․3200 լ

Խնդիր5. Սպաների աշխատավարձը բաշխվում էր այսպես․ 1/4 մասը՝ պատվազորներին, 1/8-ը ավագներին, իսկ մնացած 150 կենդինարը՝ մյուս հեծյալներին։ Իմացի՛ր, թե ամբողջ աշխատավարձը որքա՞ն էր։

1/4+1/8=3/8
8/8-3/8=5/8
150:5=30
30×8=240
                  Պատ՝․240 կենդինար