Դպրեվանք

Վանքը գտնվում է Շիրակ գավառում։ Այն հանդիսանում է Կումայրիում կառուցված առաջին եկեղեցին, որն ըստ որոշ աղբյուրների կառուցվել է VII դարում։ Եղել է մշակույթի կենտրոն։Վանքը գտնվել է բլրի վրա՝ ներկայիս «Ալեքսանդրապոլ» ամրոցի տարածքում Հիշատակվում է VII դարում, կապված Բարսեղ Ճոնի անվան հետ, որն այդ ժամանակ եղել է Դպրեվանքի վանահայրը։ Ենթադրվում է, որ Դպրեվանքը համապատասխանում է Շիրակ գավառի Կարմիր վանքին, որի եկեղեցին խաչաձև գմբեթավոր, չորս ավանդատներով կառուցվածք է։ Դպրեվանքի պատմության նշանավոր փուլերից է եղել X դարը, երբ Բյուզանդիայում հալածված հայ վանականները այստեղ ստեղծեցին խոշոր միաբանություն։ Եկեղեցին հիմնովին վերակառուցվել է 935 թ.-ին՝ Աբաս Բագրատունի թագավորի ջանքերով, Բյուզանդիայից հալածված հայ հոգևորականների մասնակցությամբ։ Եկեղեցին կանգուն է մնացել մինչև 1837 թ.-ը, երբ սկսվեց կառուցվել «Ալեքսանդրապոլ» ամրոցը։ Դպրեվանքն ընկավ Ալեքսանդրապոլ ամրոցի տարածքի մեջ։ Զինվորական իշխանության հրամանով այն վերջնականապես քանդեցին 1852 թ.-ին և նրա փոխարեն կառուցեցին զինապահեստ։ Դպրեվանքում է պահվել Աստվածածնի նշանավոր խաչը, որով բուժվել է Վրաց թագավոր Դեմետրե I-ի (1125–56) կինը, այնուհետև Ս. Խաչը տեղափոխել են Վրաստանի Վարձիա վանքը։

Սուրբ Հակոբ Մծբնա

Եկեղեցին կառուցվել է  2002թ.-ին Անի թաղամասում։ Եկեղեցին կրում է IV դարի եկեղեցական գործիչ Սուրբ Հակոբ Մծբնեցի հայրապետի անունը։ Հակոբ Մծբնան դասվել է սրբերի շարքը։ Եկեղեցու շինարարական աշխատանքները ղեկավարել է Մկրտիչ Լամբարյանը։ Եկեղեցին իր շրջակայքով զբաղեցնում 2.5 հեկտար տարածք։ Եկեղեցին ունի 2 մուտք։ Սուրբ Հակոբ եկեղեցին օծվել է 2002թ. օգոստոսի 29-ին։

Սուրբ Արսենի եկեղեցի

Սուրբ Արսենի եկեղեցին նշանավոր կրոնական տեսարժան վայր է, որը գտնվում է Հայաստանի Գյումրի քաղաքում ։ Գյումրին, որը նախկինում հայտնի էր որպես Ալեքսանդրապոլ, իսկ ավելի ուշ ՝ Լենինական, Հայաստանի մեծությամբ երկրորդ քաղաքն է, որը գտնվում է երկրի հյուսիս-արևմտյան մասում ։ Եկեղեցին նվիրված է Ռուս Ուղղափառ Եկեղեցու հարգված գործիչ Սուրբ Արսենի (Արսենիուս) Կոնևեցկուն ։ 19-րդ դարի կեսերին կառուցված Սուրբ Արսենի եկեղեցին հայտնի է իր ճարտարապետական գեղեցկությամբ և պատմական նշանակությամբ ։ Այն Հայաստանի հարուստ կրոնական և մշակութային ժառանգության վկայությունն է ։ Եկեղեցու դիզայնը համատեղում է հայկական ավանդական ճարտարապետական տարրերը ռուսական հոգևոր ճարտարապետության ազդեցության հետ ։Իր գոյության ողջ ընթացքում Սուրբ Արսենի եկեղեցին ականատես է եղել տարբեր պատմական իրադարձությունների և ենթարկվել է վերականգնման և վերափոխման ժամանակաշրջանների։ Ինչպես շատ կրոնական վայրեր Հայաստանում, այն խորը հոգևոր նշանակություն ունի տեղի համայնքի համար և գրավում է ուխտավորների և հյուրերի ամբողջ աշխարհից:Բացի իր կրոնական գործառույթներից, Սուրբ Արսենի եկեղեցին ծառայում է որպես մշակութային և Պատմական խորհրդանիշ Գյումրիի և ընդհանրապես Հայաստանի բնակիչների համար: Այն հիշեցնում է հայ ժողովրդի տոկունության և կենսունակության մասին, որն իր պատմության ընթացքում բախվել է բազմաթիվ մարտահրավերների ։

Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցի

Գյումրիի Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին Հայաստանի պատմական նշանակություն ունեցող եկեղեցիներից մեկն է ։ Գյումրին, որը նախկինում հայտնի էր որպես Լենինական, Հայաստանի մեծությամբ երրորդ քաղաքն է և գտնվում է երկրի հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Շիրակ նահանգում ։ Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին կառուցվել է 1860 թվականին և շինարարությունը ավարտվել է 1873թ․։ Եկեղեցին արել են հայկական ճարտարապետության ոճով և Անիի մայր տաճարի ձևով ։ Ճարտարապետը եղել է Թադևոս Անտիկյանն։ Այն Գյումրիի այն եզակի եկեղեցիներից է, որը ողջ է մնացել 1988 թվականի ավերիչ երկրաշարժից հետո ։ Եկեղեցին մշակութային և կրոնական նշանակություն ունի տեղի բնակչության համար և երկրաշարժի ողբերգությունից հետո դարձել է հույսի և վերածննդի խորհրդանիշ:

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի

Գյումրիի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին (նախկինում հայտնի էր որպես Լենինական) ևս մեկ նշանակալից եկեղեցի է այս հայկական քաղաքում: Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը, որը հայտնի է նաև որպես Գրիգոր Լուսավորիչ, հայոց պատմության և մշակույթի նշանավոր գործիչ էր, ով առանցքային դեր է խաղացել Հայաստանում քրիստոնեության տարածման գործում:Սուրբ Գրիգորին նվիրված եկեղեցին հոգևոր և մշակութային կենտրոն է Գյումրիի հավատացյալների և բնակիչների համար: Նրա ճարտարապետությունը, կրոնական ծառայությունները և պատմական նշանակությունը այն դարձնում են կարևոր օբյեկտ ինչպես հայ եկեղեցական համայնքի, այնպես էլ տարածաշրջանի պատմությամբ և մշակույթով հետաքրքրվող զբոսաշրջիկների համար: