Փորձ 2

Անհրածեշտ սարքեր և նյութեր – բարակ, երկար սրվակ, պղնձարջասպ, կալիումի պերմանգանատ, ջուր, թել, 2 լաբորատոր բաժակ:

Աշխատանքի ընթացքը. պղնձարջասպով և ջրով, լաբորատոր բաժակի մեջ պատրաստեցի պղնձարջասպի  խիտ լուծույթ,

մեկ ուրիշ լաբորատոր բաժակի մեջ՝ կալիումի պերմանգանատի ջրային լուծույթ:

Այնուհետև երկար սրվակի մեջ, նախ լցրի պղնձարջասպի խիտ լուծույթը, որից հետո նրա վրա զգուշությամբ ավելացրի ներկված ջուրը:

Սրվակի արտաքին մասից թելով կապեցի սրվակի մեջ լցված երկու լուծույթների վերին մակարդակը:

Բութ մատով փակեցի սրվակի բերանը, թափահարեցի այնպես, որ այդ երկու լուծույթները լավ խառնվեն, լուծույթը դառնա համասեռ:

Մի քանի րոպե թողեցի, որպեսզի խառնուրդը հանդարտվի: Ուշադիր նայեցի սրվակին՝ հատկապես արտաքինից կապված թելի և սրվակի մեջ գտնվող խառնուրդի մակարդադակին: Պատասխանեցի հետևյալ հարցերին.

1.Ի՞նչ տեղի ունեցավ սկզբնական և վերջնական մակարդակների հետ

Վերին մակարդակը թելից բավականին ներքև իջավ։

2.Ինչպե՞ս կբացատրես փորձի նման արդյունքը

Շատ հետաքրքիր էր և ինչ-որ տեղ՝ զարմանալի, քանի որ ես չէի կարող պատկերացնել, որ հնարավոր էր վերին մակարդակը փոխել։

3.Քո պատկերացմամբ ի՞նչ կառուցվածք ունեն նյութերը

Նյութերը կազմված են փոքրագույն մասնիկներից։

Համարում եմ, որ այս փորձով ապացուցվեց վարկածի իրավացիությունը։

Բազմաթիվ նյութեր սովորական պայմաններում գտնվում են գազային ագրեգատային վիճակում:

Պինդ և հեղուկ ագրեգատային վիճակում գտնվող նյութերի մոլեկուլները, ատոմները կամ իոնները հպված են միմյանց, փոխազդում են միմյանց հետ, և հենց այդ կառուցվածքային մասնիկների սեփական չափերով է պայմանավորված նյութի ընդհանուր ծավալը: Ի տարբերություն պինդ և հեղուկ նյութերի, գազերում մոլեկուլները չեն հպվում միմյանց, նրանց  միջև հեռավորությունը տասնյակ անգամներ գերազանցում է մոլեկուլների սեփական չափերը:

Գազերում միջմոլեկուլային հեռավորությունները պայմանավորված են արտաքին պայմաններով՝ ջերմաստիճան և ճնշում: Այդ պատճառով  գազերն ունեն մի շարք ըհդհանուր ֆիզիկական հատկություններ: Օրինակ՝ բոլոր գազերի սեղմելիության հատկությունը նույնն է (Բոյլ-Մարիոտի օրենք), կամ՝ բոլոր գազերն ունեն նույն ջերմային ընդարձակման գործակից (Գեյ-Լյուսակի օրենք) և այլն:   

1. գազ                           2. հեղուկ                          3. պինդ

Օրինակ՝ գոլորշի (1) և հեղուկ (2) վիճակներում գտնվող ջրի մոլեկուլների միջև հեռավորությունները խիստ տարբեր են. գոլորշին հեշտությամբ սեղմվում է, իսկ հեղուկ ջուրը՝ ոչ:

Գազի ծավալը որոշվում է ոչ թե գազի մոլեկուլների սեփական չափսերով, այլ միջմոլեկուլային հեռավորություններով, ինչն էլ իր հերթին պայմանավորված է արտաքին պայմաններով՝ ճնշումով և ջերմաստիճանով:

Բազմաթիվ դիտարկումներից հետո իտալացի անվանի գիտնական Ամադեո Ավոգադրոն 1811 թվին առաջարկեց մի վարկած, որն այնուհետև ապացուցվեց և ձևակերպվեց որպես Ավոգադրոյի օրենք: 

Տարբեր գազերի հավասար ծավալներում արտաքին միատեսակ պայմաններում (ճնշում, ջերմաստիճան) պարունակվում են հավասար թվով մոլեկուլներ:Երկու տարբեր գազերի համար ասվածը մաթեմատիկորեն կներկայացվի այսպես. եթե V1=V2, ապա  N1=N2  հաստատուն ճնշման և ջերմաստիճանի պայմաններում: 

Հայտնի է, որ մոլեկուլային կառուցվածք ունեցող յուրաքանչյուր նյութի մեկ մոլը պարունակում է 6,02⋅1023  թվով մոլեկուլներ: Ավոգադրոյի օրենքից բխում է, որ մեկ մոլ քանակով ցանկացած գազի զբաղեցրած ծավալը պետք է լինի հաստատուն:  Նորմալ պայմաններում (ն.պ.) (0C0, 101,3  կՊա ճնշում) այն կազմում է 22,4 լիտր և կոչվում է գազի մոլային ծավալ.

Vm=22,4 լ/մոլ

Սովորական պայմաններում գազեր են ոչ մետաղային տարրերի առաջացրած որոշ պարզ  նյութեր՝ ջրածին, թթվածին, օզոն, ազոտ, քլոր, ֆտոր, որոշ ոչ մետաղային տարրերի ջրածնային միացություններ՝ մեթան, ամոնիակ, ացետիլեն, քլորաջրածին, ֆտորաջրածին, բրոմաջրածին,  յոդաջրածին, սիլան և այլն, որոշ ոչ մետաղների օքսիդներ՝ ածխածնի, ազոտի և քլորի որոշ

օքսիդները, բոլոր իներտ գազերը՝ հելիում, նեոն, արգոն, կրիպտոն, քսենոն և այլն:

 H2N2CH4O3 և այլն:

Հեղուկ և պինդ նյութերի մոլային ծավալները պայմանավորված են իրենց խտություններով և միմյանցից խիստ տարբեր են:

 Որոշակի n մոլ քանակով գազի ծավալը կարող ենք հաշվել հետևյալ բանաձևի միջոցով՝

V=n⋅Vm

Օրինակ` 3 մոլ ջրածնի ծավալը նորմալ պայմաններում հավասար է. 

V=3 մոլ⋅22,4 մոլ/լ=67,2 լ

1.Ո՞ր ալիքներն են կոչվում պարբերական։ Զարկերակի կանոնավոր խփոցները, ավտոմեքենայի շարժիչի մխոցի շարժումները որոշակի հավասար ժամանակներից հետո նույնությամբ կրկնվում են։ Այդպիսի տատանումներն անվանում են պարբերական։

2.Ինչպե՞ս է առաջանում և տարածվում սեղմման դեֆորմացիայի ալիքը։ Քանի որ օդն օժտված է առաձգականությամբ, ապա սեղմված օդն այնհետև կընդարձակվի՝ սեղմելով հարևան օդի շերտը և այսպես շարունակ։ Օդի սեղմում-ընդարձակումները, հաղորդվելով շերտից շերտ և տարածվելով սենյակով մեկ, կհասնեն նաև վարագույրին՝ ստիպելով վերջինիս տատանվել։ Նկարագրված պրոցեսն անվանում են օդի սեղմման դեֆորմացիայի ալիք։

3.Ո՞ր ալիքն են անվանում մենավոր: Որևէ տեղամասով սեղմման մասնիկների շարժումը դադարում է։ Այդպիսի ալիքն անվանում են մենավոր ալիք։

4.Ինչպե՞ս կարելի է ցուցադրել երկար պարանի երկայնքով  <<վազող>> մենավոր ալիքը։ Ալիքի տարածմանը կարելի է հետևել նաև երկար և համեմատաբար ծանր (օրինակ՝ ռետինե) պարանի օգնությամբ։ Պարանի մի ծայրն ամրացնենք որևէ անշարժ առարկայի (օրինակ՝ պատին, ծառին), իսկ մյուս ծայրից ուժեղ ձգենք։ Այնուհետև ձեռքով պարանի այդ ծայրը կտրուկ մի կողմ տանենք և հետ բերենք։ ։ Կտեսնենք, թե ինչպես են աստիճանապար դեպի այդ նույն կողմ սկսում տեղաշարժվել նաև պարանի մնացած մասերը։ Պարանի երկայնքով <<վազում>> է դեֆորմացիայի մենավոր ալիքը։

5.Ի՞նչ հատկանիշ է բնորոշ բոլոր մեխանիկական ալիքներին։ Ալիքը տարածվելիս իր հետ տեղափոխում է էներգիա։ Ալիքը օժտված է Էներգիայով։ Ալիքը տարածվում, տեղափոխվում է։ Ալիքներին բնորոշ է պարբերականությունը, այսինքն՝ միջավայրի մասնիկների շարժումը։

6.Բացատրել թե ինչպե՞ս է գոյանում առաձգական ալիքը։ Դեֆորմացիայի տեղափոխում հնարավոր է, եթե միջավայրն առաձգական է։ Այդ պատճառով էլ առաձգական միջավայրում տարածվող մեխանիկական ալիքներն անվանում են առաձգական ալիքներ։

7Ո՞ր ալիքներն են կոչվում լայնական: Բերել լայնական ալիքների օրինակներ։ Եթե միջավայրի մասնիկները տատանվում են այնպիսի ուղղություններով, որոնք ուղղահայաց են դեֆորմացիայի տարածման ուղղությանը, ապա ալիքը կոչվում է լայնական։ Օրինակ՝ Պարանի ծայրը վերև-ներքև շարժվելիս ալիքը տարածվում է այդ շարժման ուղղահայաց ուղղությամբ։

8.Ո՞ր ալիքներն են կոչվում երկայնական: Բերել օրինակներ: Եթե միջավայրի մասնիկները տատանվում են այնպիսի ուղղություններով, որոնք ուղղահայաց են դեֆորմացիայի տարածման ուղղությանը, ապա ալիքը կոչվում է լայնական։ Օրինակ՝ օդում կամ պողպատե ձողում տարածվող սեղմման դեֆորմացիայի ալիքները։

9.Ինչպիսի՞ տատանումներ են կատարում միջավայրի մասնիկները, երբ այդ միջավայրով առաձգական ալիք է տարածվում: Երբ որոշակի միջավայրում (օդով, պողպատե ձողով, պարանով) տարածվում է դեֆորմացիայի ալիք, միջավայրի հանդարդ վիճակը խանգառվում է։ Միջավայրում ալիք տարածվելիս նյութ չի տեղափոխվում, բայց ալիքի տարածման ընթացքում, էներգիայի տեղափոխում։

10.Ո՞ր երևույթներն են հաստատում, որ ալիքը տարածվում է վերջավոր արագությամբ: Յուրաքանչյուր մեխանիկական ալիք տարածվում է վերջավոր արագությամբ։ Դրանում կարելի է համուզվել՝ պարանի երկայնքով <<վազող>> մենավոր ալիքի օրինակով։ Տատանումները սկսելով պարանի ծայրից, պարանի երկայնքով մի կետից մյուս կետը տեղափոխվում են, ոչ թե ակնթարթորեն այլ որոշակի արագությամբ։

11.Մաթեմատիկորեն ինչպե՞ս է սահմանվում ալիքի տարածման արագությունը։ v=h/t. h-ալիքի երկարությունն է, t-պարբերություն, v-արագություն․

12.Ի՞նչ է պարբերական ալիքի երկարություն: Ալիքի երկարություն է կոչվում մեկ պարբերության ընթացքում ալիքի տեղափոխությունը։

13.Ինչպե՞ս է ալիքի տարածման արագությունը կապված ալիքի երկարության և տատանումների պարբերության կամ հաճախության հետ: Ալիքի տարածման արագությունը որոշվում է այն միջավայրի հատկություններով, որտեղ ալիքը տարածվում է։

14.Ինչո՞վ է պայմանավորված ալիքի երկարությունը և տատանումների հաճախությունը։ Ալիքի տարածման արագությունը որոշվում է այն միջավայրի հատկություններով, որտեղ ալիքը տրածվում է։

15.Ի՞նչ է երկրաշարժի ուժգնությունը: Ի՞նչ է մագնիտուդը: Ո՞րն է դրանց տարբերությունը: Երկրաշարժերի ուժգնությունը Երկրի մակերևույթին վրա գնահատում են բալլերով՝ օգտվելով 12 բալլանց սանդղակից։ Երկրաշարժի օջախում անջատված և սեյսմիկ ալիքներով տարածվող էներգիան բնութագրում են մի չափազուրկ մեծությամբ, որը կոչվում է մագնիտուդ (լատիներեն <<մագնիտուդ>>՝ մեծություն բառից)։ Ուժգնությունը, հետևաբար, բնութագրում է ոչ թե երկրաշարժն ընդհանրապես, այլ նրա դրսևորման ատիճանը տվյալ վայրում՝ հիմնված սուբյեկտիվ չափանիշների վրա։

16․Ի՞նչ է ձայնը։ Ո՞ր հաճախություններով ալիքներն են կոչվում ձայնային։ Եթե որևէ առաձգական միջավայրում, օրինակ, օդում, մեխանիկական ալիքների աղբյուրը տատանվում է 16Հց-ից մինչև 20 000Հց հաճախությամբ, ապա միջավայրում առաջացող ալիքն անվանում են ձայնային ալիք, իսկ մեխանիկական ալիքների աղբյուրը՝ ձայնի աղբյուր։

17․Ի՞նչ է պարզ ձայնը կամ երաժշտական տոնը: Ի՞նչ է ձայնի հնչերանգը։ Ընդհանրապես, եթե ձայնի աղբյուրը կատարում է մեկ հաճախությամբ բնութագրվող տատանումներ, ապա նրա արձակած ձայնը կոչվում է պարզ ձայն կամ, ինչպես ընդունված է ասել, երաժտական տոն։ Օբերտոնները յուրատեսակ <<երանգավորում>> են ձայնը։ Տոների նմանօրինակ հավաքածուն անվանում են ձայնի հնչերանգ։

18․Ի՞նչ է արձագանքը, անդրաձայնը: Ո՞ր առաձգական ալիքներն են անվանում ենթաձայն։ Մեզ հետաքրքրում է այն դեպքը, երբ անդրադարձած ձայնը, հասնելով մեր ականջին, ընկալվում է որպես առանձին ձայն։ Այդ ձայնը կոչվում է արձագանք։ Այն մեխանիկական ալիքները, որոնց հաճախությունը 16Հց-ից փոքր է, անվանում են ենթաձայնային ալիքներ կամ պարզապես ենթաձայն։

Լաբարոտական աշխատանք

Աշխատանքի նպատակ` պարզել թելավոր ճոճանակի տատանումների տարբերության և հաճախության կախվածությունը թելի երկարությունից

Անրաժեշտ սարքել և նյութեր` անցքով կամ կեռիկով գնդիկ, թել, ամրակալ` կցորդիչով և թաթիկով, վայրկյանաչափ, չափերիզ։ Աշխատանքի ընթացքը.

Սեղանին դրեցի ամրակալը և նրա վերևի ծայրին կցորդիչով ամրացրի թաթը։ Սրանից մոտ 100 սմ տարբերությամբ թելից կախեցի գնդիկը այնպես, որ փոքր ինչ բարձր լինի սեղանից։ Թելի երկարությունը չափեցի չափերիզով։ Թելի երկարությունը նշանակեցի Lտառով։ Գնդիկը շեղեցի 8֊10 սմ և բաց թողեցի։ Չափեցի N= 40 լրիվ տատանումների ժամանակը։ Այդ ժամանակը կլինի փոքրատառ t։Հաշվեցի տատանումների պարբերությունը T=t/N և հաճախությունը` v(նյու) =N/t

1.Մեխանիկական տատանումների տարբեր օրինակներ
Օրինակներից է սրտի բաբախումը, զարկերակաների բաբախումը, մեքենայի շարժիչի մխոցը և թիթեռների թևերի թափահարությունը։

2.Ինչն է բնորոշ բոլոր տատանողական շարժումներին
Բոլոր տատանողական շարժումներին բնորոշ է տատանողական շարժումը, որը լինում է հակադիր ուղղություններով և կրկնելիությունը։

3.Որ տատանումներն են անվանում պարբերական
Այն ամենափոքր ժամանակամիջոցը, որից հետո տատանումները կրկնվում են, կոչվում է պարբերություն։

4.Որ ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը չափում է մեկ լրիվ տատանման տևողությունը, կոչվում է տատանումների պարբերություն։

5.ինչ միավորներվ է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը
Տատանումների պարբերությունը արտահայտվում է ժամանակի միավորներով, այսինքն վարկյան, րոպե և այլն։

6.ինչ է տատանումների լայնույթը:ինչ միավորներվ է այն արտահայտվում;
Տատանվող մարմնի առավելագույն շեղումը իր հավասարակշռության դիրքից , կոչվում է տատանումներին լայնույթ։ Այն արտահայտվում է երկարության միավորներով, այսինքն սանտիմետր, մետր և այլն։

7.ինչ է տատանումների հաճախությունը;Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում
Տատանումների հաճախականություն է կոչվում 1 վարկյանում տատանումների թիվը։ Այն չափվում է Հերցով(Հց):

8.Որ հաճախությունն է կոչվում 1Հց;
Եթե տատանման հաճախականությունը 1Հց է, ապա այն մի վարկյանում կատարում է մեկ տատանում։
1Հց=1վ

9.Որոնք են տատանումների մարման պատճառները
Տատանումների մարման պատճառներն են օդի դիմադրության ուժը և շփման ուժը։

10.Ինչու են ճոճանակը համարում տատանողական համակարգ
Ճոճանակը համարում են տատանողական համակարգ, որովհետև ճոճանակ ասելով հասկանում ենք թելը, նրանից կախված գնդիկը և Երկիրը։

11.Որ տատանումներն են անվանում ազատ:
Հավասարակշռության վիճակից դուրս բերված գնդիկը կամ բեռը տատանվում են ինքնուրույն, այն է՝ շեղման հետևանքով ներքին ուժերի ազդեցությամբ, երբ արտաքին ուժերը բացակայում են։ Այդ տատանումները համարում են ազատ։

12.Որ տատանումներն են անվանում հարկադրական
Տատանողական համակարգի վրա ազդող արտաքին ուժերը ժամանակից կախված փոփոխվում են որոշակի պարբերությամբ։ Այդ ուժերի ազդեցությամբ կատարով տատանումները կոչվում են հարկադրական։

13.Ինչ է զսպանակավոր ճոճանակը
Զսպանակավոր ճոճանակատը դա մի զսպանակ է, որի մի ծայրը ամրացված է անշարժ մի տեղից, իսկ մյուս ծայրից ամրացված է բեռ։

14. Ինչ է մաթեմատիկական ճոճանակը
    Եթե թելը շատ ավելի թեթև է, քան գնդիկը և նրա երկարությունը ավելի մեծ է, քան գնդակի տրամագիծը, կոչվում է մաթեմատիկական ճոճանակ։

15.Էներգիայի ինչ փոխակերպումներ են  տեղի ունենում ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ
Ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ կինետիկ էներգիան փոխակերպվում է պոտենցիալ էներգիայի։

16.Որքան է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի լրվ մեխանիկական էներգիան:
Սեփական տատանումներ կատարող ճոճանակաի լրիվ մեխանիկական էներգիան անփոփոխ է։

17.Ինչ է ռեզոնանսը;
Հարկադրական տատանումների լայնույթի շեշտակի աճը, երբ հարկադրող ուժի տատանումների հաճախականությունը համընկնում է տատանողական համակարգի սեփական հաճախականությանը, կոչվում է ռեզոնանս։

Լաբարոտական աշխատանք

Աշխատանքի նպատակը՝ ուսումնասիրել թելավոր ճոճանակի տատանումների պարբերության և հաճախության կախվածությունները ճոճանակի թելի երկարությունից։

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր՝ թել, անցքով կամ կեռիկով գնդիկ, մկրատ, վայրկենաչափ, ժապավեն, ամրակալան՝ կցորդիչով և թաթիկով։

1.100սմ երկարությամբ թելից կախեցինք որևէ գնդիկ(կստացվի թելավոր  ճոճանակ),այն կախեցինք այնպես,որ փոքր-ինչ սեղանից կամ գետնից  բարձր լինի:Գնդիկը շեղեցինք հավասարակշռության դիրքից 8-ից  10սմ և բաց թողեցինք:Չափեցինք 40 լրիվ տատանումների ժամանակը,բանաձևերով հաշվեցինք տատանումների պարբերությունը և հաճախությունը:

Փորձը կրկնենք՝ կարճացնելով թելը չորս անգամ,տատանումների լայնույթը դարձնելով 2սմ- ից 3սմ:

Արեք եզրակացություն ճոճանակի թելի երկարությունից տատանումների պարբերության և հաճախության կախումների  վերաբերյալ:

Գաղափար մեխանիկական տատանվումների մասին։ Մարող և չմարող տատանվումներ։ Մաթեմատիկական և զսպանակավոր ճոճանակ։ Ռեզոնանսի երևույթ։

1.Մեխանիկական տատանումների տարբեր օրինակներ

Մեխանիկական տատանումների օրինակներից է սրտի բաբախումը, ձայնալարերի թրթռումը, կարի մեքենայի ասեղի վեր ու վար շարժումը, ծառերի ճյուղերի օրորվելը։

2.Ինչն է բնորոշ բոլոր տատանողական շարժումներին

Բոլոր տատանողական շարժումներին բնորոշ է տատանողական շարժումը։

3.Որ տատանումներն են անվանում պարբերական

Այն տատանումները, որոնք որոշակկի հավասար ժամանակներից հետո նույնությամբ կրկնվում են, կոչվում են պարբերական։

4.Որ ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն

Այն ամենափոքր ժամանակամիջոցը, որից հետո տատանումները կրկնվում են, կոչվում է տատանումների պարբերություն։

5. Ինչ միավորներով է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը

Տատանումների պարբերությունը արտահայտվում է ժամանակի միավորերով՝ վայրկյանով, րոպեով և այլն։

6. Ինչ է տատանումների լայնույթը: Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում

Տատանվող մարմնի առավելագույն շեղումը հավասարակշռության դիրքից կոչվում է տատանումների լայնույթ։

7. Ինչ է տատանումների հաճախությունը։ Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում

1 վայրկյանում տատանումների թիվը կոչվում է տատանումների հաճախականություն։

8.Որ հաճախությունն է կոչվում 1Հց

Հաճախականությունն արտահայտող թիվը 1Հց-ն է։

9.Որո՞նք են տատանումների մարման պատճառները

Ճոճանակի տատանումների մարման պատճառն օդի ազդեցությունն է տատանվող գնդիկի վրա և կախման կետում շփման առկայությունը։

10.Ինչու՞ են ճոճանակը համարում տատանողական համակարգ

Ճոճանակը համարում են տատանողական համակարգ, որովհետև ճոճանակ ասելով հասկանում ենք թելը, նրանից կախված գնդիկը և Երկիրը։

11.Ո՞ր տատանումներն են անվանում ազատ:

Այն տատանումները, որոնց ժամանակ հավասարակշռության վիճակից դուրս բերված գնդիկը կամ բեռը տատանվում են ինքնուրույն, կոչվում են ազատ։

12.Ո՞ր տատանումներն են անվանում հարկադրական

Այն տատանումները, որոնց տատանողական համակարգի վրա ազդող արտաքին ուժերը ժամանակից կախված փոփոխվում են որոշակի պարբերությամբ, կոչվում են հարկադրական։

13.Ի՞նչ է զսպանակավոր ճոճանակը

Զսպանակավոր ճոճանակը զսպանակ է, որի մի ծայրն ամրացված է անշարժ, իսկ մյուս՝ ազատ ծայրից կախված է բեռ։

 14. Ի՞նչ է մաթեմատիկական ճոճանակը

Եթե թելը շատ ավելի թեթև է, քան գնդիկը և նրա երկարությունը ավելի մեծ է, քան գնդակի տրամագիծը, կոչվում է մաթեմատիկական ճոճանակ։

15.Էներգիայի ինչ փոխակերպումներ են  տեղի ունենում ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ

Ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ կինետիկ էներգիան փոխակերպվում է պոտենցիալ էներգիայի և հակառակը։

17.Ի՞նչ է ռեզոնանսը:

Հարկադրական տատանումների լայնույթի շեշտակի աճը, երբ հարկադրող ուժի տատանումների հաճախականությունը համընկնում է տատանողական համակարգի սեփական հաճախությանը, կոչվում է ռեզոնանս

Էներգիա

Քննարկվող հարցեր․

1․ Ո՞ր մեծությունն է կոչվում էներգիա

Էներգիան ֆիզիկական մեծություն է, որը բնութագրում է մարմնի աշխատանք կատարելու ունակությունը։

2.Օրինակներով ցույց տալ էներգիայի և աշխատանքի կապը

Էներգիան սերտորեն առնչվում է մեկ այլ ֆիզիկական մեծության՝մեխանիկական աշխատանքին։ Օրինակ՝տարբեր հաստոցները, մեքենաները, կենցաղային սարքերն աշխատեցնում են էլեկտրաշարժիչները, որոնք էլեկտրաէներգիա են ծախսում։

3.Ի՞նչ միավորներով է չափվում էներգիան միավորների ՄՀ-ում:

ՄՀ-ում էներգիայի միավորը մեկ ջոուլն(1Ջ) է։

4.Մեխանիկական էներգիայի տեսակները

Գոյություն ունի մեխանիկական էներգիայի երկու տեսակ՝ կինեմատիկ էներգիա և պոտենցիալ էներգիա։

5.Ո՞ր էներգիան են անվանում կինետիկ

Այն էներգիան, որը պայմանավորված է մարմինների շարժմամբ, կոչվում է կինեմատիկ։

6.Ի՞նչ մեծություններից է կախված մարմնի կինետիկ էներգիան ,որ բանաձևով է որոշվում այն։

E_կ=mv₂/2

7.Երբ է մարմնի կինետիկ էներգիան զրո

Եթե մարմինը դադարի վիճակում է, ապա մարմնի արագությունը զրո է։

8.Որ էներգիան են անվանում  պոտենցիալ

Այն էներգիան, որը պայմանավորված է մարմինների փոխազդեցությամբ, կոչվում է պոտենցիալ։

9.Բերել պոտենցիալ էներգիայով օժտված մարմինների օրինակներ

Անշարժ մարմինը նույնպես ունակ է աշխատանք կատարելու։ Այդպիսի հատկությամբ են օժտված ամբարտակի հետևում կուտակված ջուրը, ճկված քանոնը, գլանում սեղմված օդը և այլն։

10.Ինչ բանաձևով է որոշվում Երկրի մակերևույթից որոշակի բարձրությամբ մարմնի պոտենցիալ էներգիան

E_պ=mgh

11.Որ մեծություն է կոչվում մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա:

Մարմնի կինետիկ և պոտենցյալ էներգիաների գումարը կոչվում է մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա։

12.Ձևակերպիր լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը

Դիմադրության և շփման ուժերի բացակայությամբ մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիան շարժման ընթացքում մնում է հաստատատուն։

Դինամիկա

Խնդիր 27

m=3կգ

F=6Ն

a-?

a=F/m=6Ն/3կգ=2Ն/կգ=2Մ/վ²=2Մ/վ²

Խնդիր 30

m=60տ

F=կՆ

a-?

Թեման.Դինամիկա: Ներածություն:Նյուտոնի առաջի օրենք:Նյուտոնի երկրորդ օրենք:Նյուտոնի երրորդ օրենք

Քննարկվող հարցեր․

Ի՞նչ է ուսումնասիրում մեխանիկայի <<դինամիկա>> բաժինը։

Մեխանիկայի այն բաժինը,որը ուսումնասիրում է տարաբնույթ շարժումների առաջացման և փոփոխման պատճառները,կոչվում է դինամիկա․

1.Նյուտոնի առաջի օրենքի ձևակերպումը․

Մարմինը պահպանում է իր դադարի կամ ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման վիճակը,եթե նրա վրա այլ մարմիններ չեն ազդում կամ դրանց ազդեցությունները համակշռում են։

2.Բերել Նյուտոնի առաջի օրենքը հաստատող օրինակներ․

Շատ կարևոր դեր է խաղում հաշվարկման մարմին հասկացողությունը։ Ամեն տեղ չէ,որ Նյուտոնի օրենքը գործում է։ Դիտարկենք հետևյալ օրինակը․

Ենթադրենք մենք վագոնում ենք,և գնացքը կտրուկ արգելակում է։ Այդ պահին վագոնի շարժման ուղղությամբ առաջ եք մղվում,և ձեր արագությունն ու դիրքը վագոնի նկատմամբ փոխվում են,մինչդեռ ձեր վրա այդ ուղղությամբ ոչ մի ուժ չի ազդում։ Եթե հաշվարկման մարմինն արգելակվող վագոնն է,ապա այդ դեպքում Նյուտոնի առաջին օրենքը չի գործի։

3.Ի՞նչ պայմաններում է մարմինը շարժվում ուղղագիծ հավասարաչափ․

Եթե մարմնի վրա այլ մարմիններ չեն ազդում,այլ դրանց ազդեցությունները համակշռում են, մարմինը կպահպանի իր ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման վիճակը։

4.Մարմնի վրա ազդող ուժերի համազորը զրո է: Մարմինը շարժվո՞ւմ է,թե՞ գտնվում է դադարի վիճակում:

Այս դեպքում մարմինը գտնվում է դադարի վիճակում։

5.Ի՞նչն է մարմնի արագության փոփոխության պատճառը:

Շարժվող մարմինը իր արագությունը չի փոխի այնքան ժամանակ,քանի դեռ նրա վրա չեն ազդել այլ մարմիններ։

6.Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը

Մարմնի արագացումն ուղիղ համեմատական է մարմնի վրա ազդող ուժին և հակադարձ համեմատական մարմնի զանգվածին։

7.Ո՞ր դեպքում է մարմինը շարժվում արագացմամբ:

Մարմինը շարժվում է արագացմամբ,եթե նրա վրա ազդող ուժերը չեն համակշռում։

8.Բերել մարմինների փոխազդեցության օրինակներ

Մեքենայի հրելը,բեռի ձգելը,կամ ծանր իրի ձգումը դեպի քեզ

9.Նյուտոնի երրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը

Երկու մարմինները միմյանց հետ փոխազդում են մոդուլով հավասար և հակառակ ուղղված ուժերով։

բանաձև-F₁= -F₂